De groep Amnesty International Haarlem is opgericht door advocaat en rechter Hans de Bruin. Op 28 november 1966 was de eerste vergadering, waar 6 mensen bij aanwezig waren onder voorzitterschap van Hans de Bruin. De nieuwe groep besloot voor 3 mensen te gaan schrijven uit Tsjecho-Slowakije, Paraguay en Rhodesië. Amnesty International was 5 jaar daarvoor in 1961 opgericht door de Engelse jurist en journalist Peter Benenson. Er waren maar een paar lokale groepen in Nederland (Haarlem was nummer 4) en er was in die eerste jaren rechtstreeks contact met het hoofdkantoor in Londen. Pas later werd de Nederlandse sectie opgericht en kwam het Nederlandse secretariaat in Amsterdam. Hans de Bruin overleed in het jaar dat de groep Haarlem 50 jaar bestond, zie het In Memoriam. Zijn vrouw Trude was actief lid van de groep Heemstede en heeft jarenlang tweedehands boeken verkocht, waarvan de opbrengst naar Amnesty ging. Toen na haar overlijden de groep Heemstede werd opgeheven is Heemstede toegevoegd aan de groep Haarlem en omstreken.
Ter gelegenheid van het 45 jarig jubileum werd Hans de Bruin geïnterviewd door het Haarlems Dagblad, zie onderstaand artikel.
Hans de Bruin Opdracht van Peter Benenson 1991
Oudste werkgroep Amnesty gaat met de tijd mee
Publicatie datum: 11-6-2011 Editie: Haarlems Dagblad
Haarlem - De Haarlemse afdeling van Amnesty International bestaat 45 jaar. Het is de oudste nog bestaande werkgroep van Nederland die zich inzet voor de mensenrechten. Oud-voorzitter Hans de Bruin (80) kwam eigenlijk heel toevallig bij de organisatie terecht in 1966. Voor die tijd lag de inmiddels gepensioneerde rechter niet echt wakker van de mensenrechten. Nee, bepaald niet, zegt De Bruin. ,,Ik was toen advocaat en heel druk met mijn werk.''
Hij vertelt het verhaal van Amnesty-oprichter Peter Benenson, advocaat en journalist die een berichtje las in de krant over twee Portugese studenten die tot zeven jaar werden veroordeeld omdat ze een dronk hadden uitgebracht op de vrijheid. Portugal was toen nog een dictatuur. Benenson startte een internationale campagne 'Appeal for Amnesty 1961" die zich als een olievlek uitbreidde. Bij De Bruin was het geen krantenberichtje dat hem tot actie bewoog. Vijf jaar na de actie van Benenson kwam de Bruin in beeld. ,,Ik werd benaderd door een voor mij onbekende man uit Rotterdam die mijn naam weer had gekregen van een oud-klasgenoot van de middelbare school. Om te praten over de oprichting van de Haarlemse afdeling.'' De advocaat had nog nooit gehoord van Amnesty en was een beetje achterdochtig. ,,Misschien was het wel een cryptocommunistische organisatie.'' De Koude Oorlog was immers in volle gang. De Bruin besloot zijn vriend en oud-studiegenoot Peter Kooijmans (oud-staatssecretaris/minister en oud-rechter bij Internationaal Gerechtshof) eens te raadplegen. Die gaf het groene licht. ,,Je kunt daar rustig lid van worden'', zei hij.
De Bruin verzamelde wat vrijwilligers en meldde de groep aan in Londen. Vier jaar na de oprichting van Amnesty waren er nog slechts drie groepen die brieven schreven aan politieke gevangenen. De Haarlemse groep kreeg nummer vier toebedeeld. Nu is het nog de oudste actieve groep. De Bruin laat de notulen zien van de eerste vergadering. Heel simpel eigenlijk. Drie gevangenen uit Tsjecho-Slowakije, Paraguay en Rodesië (nu Zimbabwe). Verschillende landen om absolute politieke neutraliteit te waarborgen. De Bruin ging de Tsjech Karel Zamecnik schrijven, een cineast. Maar ook schreven ze de autoriteiten met de simpele vraag waarom Zamecnik eigenlijk vast zat. Daar kwam geen antwoord op, maar na zeven maanden werd de Tsjech vrijgelaten. De Bruin: ,,Het is natuurlijk heel moeilijk om vast te stellen of de schrijfacties zin hebben, maar wij beschouwden het wel als een succes.'' Door de brieven werd er toch een schijnwerper gericht op de gevangenen en konden regimes minder gemakkelijk hun gang gaan. Later kreeg De Bruin nog een bedankbrief van de Tsjech. De Bruin: ,,Door die brieven werden de gevangenen ook belangrijk gemaakt.'' Huidig voorzitter Andries Tieleman vult aan: ,,Vaak krijgen de gevangenen de brieven niet eens, maar worden ze toch beter behandeld omdat de bewakers zich gecontroleerd voelen.''
Moesten de briefschrijvers in de jaren zestig nog postzegels plakken bij het plaatselijke postkantoortje ('hoeveel postzegels kost Rodesië?'), tegenwoordig gaat dat met een druk op de knop. Amnesty is een echte multinational geworden met duizenden mensen in dienst. Resultaat is dat in het internettijdperk met een druk op de knop de petitie is te ondertekenen om de Chinese Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo vrij te krijgen. Cynisch is wel eens gezegd dat Amnesty is verworden tot de McDonald's van de mensenrechten. Lekker vanuit je luie stoel onder het genot van een roseetje je druk maken over de rest van de wereld. Tieleman: ,,In zekere zin is dat ook wel zo. Maar als Amnesty moet je mee gaan met de tijd. Er zijn steeds minder schrijfgroepen. Ouderen die nog brieven met de hand schrijven zijn toch een uitstervend ras. Maar mensen zijn veel meer individueel betrokken.''
Toch komt het echte werk soms ineens dichtbij. Hoewel De Bruin nog nooit een politieke gevangene aan wie hij schreef ontmoette, werd Tieleman wel geraakt toen twee jaar geleden een van de eigen vrijwilligers bij verstek ter dood werd veroordeeld in Ethiopië (Mesfin Aman). ,,Dan komt het ineens wel dichtbij en weet je weer waarom je dit doet.''
In de Janskerk, het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief, is ter gelegenheid van het jubileum een overzichtstentoonstelling ingericht over de groep Haarlem e.o. Deze tentoonstelling is gratis te bezichtigen tot en met vrijdag 1 juli gedurende de openingstijden van het archief (dinsdag tot en met vrijdag 09.00-17.00 en zaterdag 09.00-14.00 (zaterdag gesloten in juli en augustus).